Тааттаҕа кэлэр кэм дипломаттара күөн күрэскэ кытыннылар

Тохсунньу бүтүүтэ Чөркөөх орто оскуолатыгар СӨ федеративнай сыһыаннаһыыларга уонна тас сибээскэ министиэристибэтин, билигин департаменын 25 сыллаах үбүлүөйүнэн сибээстээн, «Кэнэҕэски кэм дипломата-2017» өрөспүүбүлүкэтээҕи куонкурус улуустааҕы тэрээһинэ үрдүк таһымнаахтык ыытылынна. Тэрээһини чөркөөхтөр уонна үөрэҕирии улуустааҕы салалтата ыыттылар. Былатыан Ойуунускай төрөөбүт сиригэр кэлэр кэм дипломаттара иккис төгүлүн муһуннулар. Күн устата улуус 11 оскуолатыттан 6-11 кылаастар үөрэнээччилэриттэн сүүмэрдэммит 65 кыттааччы билиилэрин, истээччигэ тиэрдэр сатабылларын көрдөрдүлэр. Эдэр дипломаттар куонкурустарын Департамент салайааччыта В.Н.Васильев уонна «Таатта улууһа» МТ баһылыга М.М.Соров сыаналаатылар, көрдүлэр-иһиттилэр, сүбэ-ама биэрдилэр. Элбэх кыттааччыны кытта сирэй көрүстүлэр, уопсай кэпсэтиигэ ыллыктаах тылларын тиэртилэр. Куонкурус үлэтин ис хоһоонун П.А.Ойуунускай аатынан Чөркөөхтөөҕү судаарыстыбаннай музейга тэриллибит «На благо Отчизны» быыстапка ситэрдэ-хотордо. Куонкурус эссе көмүскээһинэ, тыл этиитигэр араатардааһын маастарыстыбата, дебаттарынан күөн көрсүһүү курдук түһүмэхтэринэн ыытылынна. Кыайыылаахтар илин эҥэрдээҕи куонкуруска кыттар быраабы ыллылар. Алын лига кыттааччыларыгар анаан хамаандаларынан дириҥ хорутуулаах толкуйга уонна бөлөххө үлэлиир сатабылга күрэхтэһиилэр ыытылыннылар. Бу тэрээһини «Таатта иитэр-үөрэтэр кластера» анаан ыытта. Ол курдук, юннатскай станция педагога Маргарита Тарасова авторскай «Төрөөбүт дойдугун төһө билэҕин» интеллектуальнай оонньуута оҕолор болҕомтолорун тарта. 9-11 кылаастарга үрдүкү лигаҕа «Муҥутуур кыайыылаах» аатын Тааттатааҕы лицей 10-с кылааһын үөрэнээччитэ Меркурий Никифоров ылла. Бастакы миэстэҕэ Тааттатааҕы лицей 10-с кылааһыгар үөрэнэр Анна Павлова, иккискэ эмиэ бу оскуолаттан 9-с кылаас үөрэнээччитэ Анастасия Захарова, үһүскэ Ытык Күөл 1 №-дээх орто оскуолатын үөрэнээччитэ Дария Кононова таҕыстылар. «Бастыҥ дипломат» номинацияҕа Чөркөөх орто оскуолатын 10-с кылааһыгар үөрэнэр Дайаана Тоскина тигистэ. Алын лигаҕа 7-8 кылаастарга Тааттатааҕы гимназия үөрэнээччитэ Даша Дорофеева бастакы миэстэни, иккиһи Тааттатааҕы лицей үөрэнээччитэ Родион Луковцев, үсүһү эмиэ бу оскуолаттан Люда Григорьева ыллылар. 6-с кылаастарга бастакы миэстэҕэ Ытык Күөл 1 №-дээх орто оскуолатыгар үөрэнэр Альберт Попов, иккискэ Тааттатааҕы гимназияттан Артем Антоев, үһүскэ эмиэ бу оскуолаттан Никита Ковлеков таҕыстылар. Алтыстарга «БастыІ презентация» номинацияны Чөркөөх орто оскуолатыттан Даниил Анисимов, «Эдэр дипломат» ааты Тааттатааҕы гимназияттан Михаил Захаров, «Бастыҥ эссе» анал ааты Харбалаах орто оскуолатыттан Сергелен Куулар, «Бастыҥ араатар» — Тааттатааҕы гимназияттан Антон Назаров ыллылар. Кэлэр кэм дипломаттарын куонкуруһун хаһыс да сылын тэрийэн ыытар үөрэҕирии улуустааҕы салалтатын методическай салаатын салайааччы В.И.Колодезникова бу куонкурус оҕо интеллектуальнай сайдыытын үрдэтэрин сэргэ, үөрэҕэр ситиһиилээх буоларыгар, киһи быһыытынан үүнүүтүгэр суолталааҕынан уратылааҕын бэлиэтиир. Ол иһин, улууска маннык тэрээһини ыытыыга улахан болҕомтону ууралларын, инникитин өссө дириҥэтэргэ, кэҥэтэргэ былааннаахтарын кэпсээтэ. Манна эбэн кини бу куонкуруска кыттыбыт оҕолор хайа да үөрэх кыһаларыгар сылдьалларын тухары куруутун инники күөҥҥэ буолалларын тоһоҕолоон эттэ. Куонкуруска сылдьыбыт учууталлар, кыттыбыт оҕолор чахчы элбэх кинигэни, хаһыаты ааҕалларын, телевидение биэриилэрин сиһилии көрөллөрүн, анаарарга холоноллорун кэтээн көрбүттэр. Инникитин оҕо маннык дьарыгын кыратыттан улаханыттан тутулуга суох тэрийэр наадалааҕын эттилэр. Алын сүһүөх кылаастарга кыайыылаах Альберт Попов бу куонкуруска кыттыбытын олус сөбүлээбитин, элбэх үчүгэй өрүттэрин астынан туран эттэ. Дипломат диэн тулатыгар, аттыгар баар дьону бэйэтин өйүгэр-санаатыгар сөп түбэһиннэрэн түмээччи быһыытынан болҕомто киинигэр сылдьыахтаах эбит диэн өйдөөбүт. Бу тэрээһиҥҥэ кыттаммын элбэх доҕоттордоннум, биир санаалаахтарбын буллум диэн эттэ. Мин маннык таһымҥа үүнэн тахсарбар оскуолабытыгар баар ЮНЕСКО оҕолорго аналлаах ассоциированнай тэрилтэтэ маныаха маарыҥныыр тэрээһиннэригэр кыттыым эбит диэн санаатын үллэһиннэ. Бу куонкурус кэнниттэн алын сүһүөх кылаас оҕолоругар дипломатическай кэпсэтиилэри оонньуу быһыытынан ыытыы тоҕоостоох буолара чуолкай. Оччотугар кэпсэтиини ыытыы тылыгар, бэрээдэгэр кыра сааһыттан үөрэммит оҕолор улаатыыларыгар билиилэрин-көрүүлэрин өссө кэҥэтэн сайдыылаах киһи буола улааталларын тус бэйэм кэтээн көрөбүн. Түгэнинэн туһанан миигин кыра сааспыттан бу хайысханан киһи быһыытынан сайдан-үүнэн тахсарбар үөрэппит-ииппит учууталларбар, үөрэҕирии салалтатыгар махталбын биллэрэбин. Куонкурус тэрийээччилэрэ СӨ федеративнай сыһыаннаһыыларга уонна тас сибээскэ департаменын сүрүннүүр испэсэлииһигэр В.В.Соловьевка, Чөркөөх музейын старшай научнай сотруднигар И.Я.Жерготоваҕа, Чөркөөх орто оскуолатын дириэктэригэр Р.В.Обоюкиҥҥа улахан махталларын биллэрдилэр. Оҕону кыратыттан улаатыар диэри «Кэнэҕэски кэм дипломата» куонкуруска бэлэмнээн, анаан дьарыктаан, өссө дириҥэтэн, кэҥэтэн, таһымын үрдэтэн иһэллэригэр, саҥаттан саҥа идиэйэлэри олоххо киллэриигэ үлэлэһэллэригэр баҕарабын.